Mimarın Rolünün Tarihsel Evrimi ve Geleceğe Yönelik Yeniden Tanımlanması: Sınırların Ötesinde Bir Bakış

Mimarın rolü, İmhotep'ten Rönesans’a, Sanayi Devrimi’nden günümüze kadar sürekli evrim geçirmiştir. Her dönem, mimardan farklı beklentilerde bulunmuştur. Günümüz dünyasında ise mimardan, gezegen ölçeğinde düşünen, veriye dayalı kararlar alan ve insanlığın sürdürülebilir geleceği için radikal çözümler üreten bir figür olması beklenmektedir.

Antik Dönemden Sanayi Devrimi’ne: Mimarın Sınırları ve Uzmanlaşma

·        Antik Dönem (İmhotep, Vitruvius): Mimarlar anıtsal ve kamusal yapıların tasarımından sorumluydu. Bilgi büyük ölçüde yerel ve uygulamaya dönüktü. Vitruvius gibi teorisyenler mimarlığın ilkelerini yazılı hale getirse de, bilgi akışı küresel ölçekte değil, yerel bağlamda gerçekleşiyordu.

·        Orta Çağ (Usta Zanaatkâr): Mimarlık bilgisi loncalar aracılığıyla aktarılıyor, anonimlik ve bölgesellik hâkim oluyordu. Yapılar yerel malzemelerle, ekolojik açıdan uyumlu yöntemlerle inşa ediliyordu. Ancak bu durum küresel bilgi paylaşımını engelliyordu.

·        Rönesans (Bireysel Deha): Mimar, entelektüel sanatçı olarak yükseldi. Perspektif gibi keşiflertasarım ifade gücünü artırdı. Ancak projeler hâlâ belirli patronlara ve coğrafisınırlara bağlıydı. Küresel ölçekte ekolojik etkiyi değerlendirme kapasitesiyoktu.

·        Sanayi Devrimi (Parçalanma ve Uzmanlaşma): Ulus-devletlerin güçlenmesi ve küresel ticaretin artmasıyla mimarlık, mühendislik gibi alanlardan ayrıştı. Ekonomik kalkınma ve hızlı üretim odaklı bir anlayış hâkim oldu. Kaynakların sınırsız olduğu yanılsaması, ekolojik maliyetlerin göz ardı edilmesine yol açtı.

Bu tarihsel süreçte mimarlık, giderek ekonomik ve teknik kaygılarla sınırlanmış, yerel ve bütüncül bağlamdan uzaklaşmıştır.

"Ülke Sınırlarına Hapsolmak" ve Küresel Sorunların Gözden Kaçırılması

Günümüzde siyasi ve ekonomik sınırlar, büyük verinin potansiyelini kısıtlayarak mimarların ve şehir plancılarının küresel sorunlara bütüncül çözümler üretmesini engellemektedir.

·        Veri Paylaşımının Önündeki Engeller: Ulusal güvenlik ve ticari sır gerekçeleri, verinin sınır ötesi dolaşımını engellemektedir. Oysa iklim değişikliği, göç ve kaynak kıtlığı gibi sorunlar sınır tanımayan çözümler gerektirir.

·        Küresel Dengesizlikler:Mega-kentler dünya kaynaklarını tüketirken, diğer bölgeler ihmal edilmekte veya sömürülmektedir. Bu dengesizlik, mimarın küresel ölçekte düşünmesini zorunlu kılmaktadır.

·        Gereksiz Üretim ve Depolama: Yalnızca ulusal sınırlar içinde planlama yapmak, bir bölgede aşırı üretim ve atığa, diğerinde kaynak kıtlığına yol açmaktadır.

Mimarın Rolünün Yeniden Tanımlanması

Mimarın gelecekteki rolü, yalnızca bina tasarlamak değil;küresel veri, ekoloji ve toplumsal dengesizlikler çerçevesinde sistemsel çözümler üretmek olmalıdır.

1. Gezegen Ölçeğinde Düşünmek

·        Ekolojik Ayak İzi:Yapıların yaşam döngüsü, malzeme çıkarımından yıkıma kadar küresel ölçekte değerlendirilmelidir.

·        Küresel İklim Verisi:Büyük veri, farklı bölgelerdeki iklim risklerini analiz ederek daha adaptif tasarımlar yapılmasını sağlar.

2. Büyük Veri ve Entegre Yazılımlarla Kapsamlı Modelleme

·        Veri Destekli Kent Modelleri: Şehirlerin çevresel, sosyal ve ekonomik dinamiklerini bütüncül şekilde modellemek gerekir.

·        Dijital İkizler:Enerji, su, atık ve demografik değişimleri simüle ederek gereksiz üretimin önüne geçilebilir.

3. Robotik Üretim ve Dijital İmalatla Yeniden Dağıtım

·        Yerel ve Dağınık Üretim: 3D yazıcılar ve robotik imalat, konut üretimini merkezi olmaktan çıkarıp daha adil ve erişilebilir kılabilir.

·        Afet Sonrası Yeniden İnşa: Robotik üretim, afet bölgelerinde hızlı ve dirençli yapılar üretebilir.

Mimarın Gelecekteki Misyonu

Geleceğin mimarı:

·        Sistem Tasarımcısı –Kentlerin ve ekosistemlerin akışlarını bütüncül şekilde tasarlayan,

·        Veri Mimarı – Büyükveriyi tasarıma dönüştüren,

·        Döngüsel Ekonomi Savunucusu – Atıksız üretimi ve malzeme döngüselliğini benimseyen,

·        Küresel İşbirlikçi –Ulus ötesi çözümler üreten bir vizyonerdir.

Bu vizyon, mimarlık eğitiminde köklü bir dönüşümü de gerektirmektedir. Çizim stüdyolarının yanında veri laboratuvarları, robotik atölyeler ve küresel simülasyon platformları mimarlığın yeni pratik alanları olmalıdır.

GAD Architecture ve GAD Foundation, bu dönüşümü araştırmaları ve projeleriyle şimdiden hayata geçirmektedir. Büyük veri, robotik imalat ve sürdürülebilirlik temelli deneysel yaklaşımları, mimarlığın küresel ölçekli yeniden tanımlanmasına somut katkılar sunmaktadır.

ENG

‍

‍

The Historical Evolution of the Architect’s Role and Its Redefinition for the Future: A Perspective Beyond Borders

The role of the architect has continuously evolved from Imhotep through the Renaissance, the Industrial Revolution, to the present day. Each era has had different expectations of architects. In today’s world, architects are expected to be figures who think on a planetary scale, make data-driven decisions, and produce radical solutions for humanity’s sustainable future.

From Ancient Times to the Industrial Revolution: Boundaries and Specialization of the Architect

• Ancient Period (Imhotep, Vitruvius): Architects were responsible for designing monumental and public buildings. Knowledge was largely local and practical. Although theorists like Vitruvius codified architectural principles in writing, the flow of knowledge occurred locally rather than globally.
• Middle Ages (Master Craftsman): Architectural knowledge was transmitted through guilds, characterized by anonymity and regionalism. Buildings were constructed using local materials and ecologically compatible methods. However, this limited global knowledge sharing.
• Renaissance (Individual Genius): The architect rose as an intellectual artist. Discoveries such as perspective enhanced design expression. Yet projects remained tied to specific patrons and geographic boundaries. There was no capacity to assess ecological impact on a global scale.
• Industrial Revolution (Fragmentation and Specialization): With the rise of nation-states and global trade, architecture became separated from fields like engineering. An economic development and rapid production-focused mindset dominated. The illusion of unlimited resources led to ignoring ecological costs.

Throughout this historical process, architecture became increasingly limited by economic and technical concerns, moving away from local and holistic contexts.

“Being Confined Within National Borders” and Overlooking Global Problems

Today, political and economic borders restrict the potential of big data, preventing architects and urban planners from developing holistic solutions to global problems.

• Barriers to Data Sharing: National security and trade secrets block cross-border data flow. Yet issues like climate change, migration, and resource scarcity require borderless solutions.
• Global Imbalances: While megacities consume the world’s resources, other regions are neglected or exploited. This imbalance necessitates architects to think globally.
• Unnecessary Production and Storage: Planning solely within national borders leads to overproduction and waste in some areas, and resource shortages in others.

Redefining the Role of the Architect

The future role of the architect should not only be designing buildings but also generating systemic solutions within the framework of global data, ecology, and social imbalances.

1. Thinking on a Planetary Scale
   • Ecological Footprint: The life cycle of buildings, from material extraction to demolition, should be evaluated globally.
   • Global Climate Data: Big data enables analysis of climate risks in different regions, supporting more adaptive designs.
2. Comprehensive Modeling with Big Data and Integrated Software
   • Data-Driven Urban Models: Cities’ environmental, social, and economic dynamics should be modeled holistically.
   • Digital Twins: Simulating energy, water, waste, and demographic changes can prevent unnecessary production.
3. Redistribution through Robotic Production and Digital Manufacturing
   • Local and Distributed Production: 3D printers and robotic manufacturing can decentralize housing production, making it fairer and more accessible.
   • Post-Disaster Reconstruction: Robotic production can quickly create resilient structures in disaster zones.

The Future Mission of the Architect

The architect of the future is:

• A System Designer — designing the flows of cities and ecosystems holistically,
• A Data Architect — transforming big data into design,
• A Circular Economy Advocate — embracing waste-free production and material circularity,
• A Global Collaborator — creating transnational solutions with a visionary approach.

This vision requires a profound transformation in architectural education. Alongside design studios, data labs, robotics workshops, and global simulation platforms should become new practical fields in architecture.

GAD Architecture and GAD Foundation are already implementing this transformation through their research and projects. Their experimental approaches based on big data, robotic manufacturing, and sustainability make tangible contributions to the global-scale redefinition of architecture.

‍